Отворено јавно платно: Муралите на АКТО фестивалот визуелен потсетник за солидарност и слобода

Моќта на јавната уметност да инспирира, провоцира и обединува не е нов концепт, но свежиот замав кој го добива уличната уметност во Македонија, видена и во најновата серија „АКТО мурали“, е светла илустрација на нејзината важност и динамичност. Со отворањето на 19-то издание на AКTO фестивалот за современи уметности, организирано од Здружението Факултет на работи што не се учат (ФРУ), се претставија и серија мурали кои се разгрануваат насекаде низ Македонија - од Прилеп до Скопје, и сите тие длабоко зборуваат за солидарност, правдина и слобода.

Во центарот на Скопје, на зградата бр.33, на бул. Митрополит Теодосиј Гологанов, наспроти студентскиот дом „Кузман Јосифовски Питу“ ФРУ, заедно со уметниците Ивана Самандова, Ана Трајковска и Доротеј Нешовски покренаа акција за обновување на заборавениот ѕид.

Извори на инспирација

Муралите се не само украси; тие се катализатори на културен дијалог и рефлексија. Во Кичево, муралот поставен на Центарот за култура „Кочо Рацин“ е инспириран од релјефот на Јордан Грабулоски, прославен македонски вајар и уметник, што остава траен препознатлив знак во градот. Муралот во Скопје пак е оживуван со порака на Бертхолт Брехт: „Наместо само да бидете слободни, создадете услови кои ги ослободуваат сите!“, што експлицитно ја истакнува потребата за активизам и колективна одговорност.

Идејата за овој мурал е делумно инспирирана од релјефот на Јордан Грабулоски, македонски академски вајар и уметник, кој го има изработено на спомен-костурницата во Кичево. Од истиот тој релјеф, композициски се презема инспирацијата да се преобрази во еден поинаков контекст преку кој се нагласува хармонична соработка помеѓу луѓето (во сооднос со самата порака) но и ја доловува функцијата на домот на култура - како простор каде што се негува културата и уметноста иницирана од индивидуалци и групи.

Уличната уметност како средство за промена

Муралите и уличната уметност имаат длабоки корени во социјалната и политичката историја на многу култури. Настани како мексиканското муралистичко движење од раниот 20-ти век иконографски изразуваа социјални пораки, ставајќи ги уметниците во центарот на народните револуции и културни преобразби. Денес, овие мурали во Македонија го следат тој дух и стануваат експозитури на современите стремежи и предизвици на нашето општество.

Ефект на муралите во локалните заедници

Освен што привлекуваат внимание, муралите во Македонија промовираат културен туризам и ги поттикнуваат локалните заедници да се вклучат и да ги изразат своите мислења и чувства преку уметност. Тие се големи панели што ги отсликуваат колективната сознанија и стануваат симболи на местата каде што живеат и дишат.

Скопје, на зградата која се наоѓа на бул. Митрополит Теодосиј Гологанов

Серијата мурали инсталирани низ Македонија не се само обични уметнички дела; тие се манифестации на друштвените вредности и амбиции. Низ изразување на солидарност и повик за акција, овие улични дела служат како постојан потсетник на силата на заедништвото и подвигот што уметноста може да го постигне во промена на општествените перцепции и ставови.

Во рамки на „Јазикот коски нема, но коски крши“ - проектот на визуелната уметница Ивана Самандова во поддршка на Mинистерство за Култура на Република С. Македонија и Организацијата Факултет за работи што не се учат - ФРУ, на објектот на Националната Установа Центар за Култура (НУЦК) „Марко Цепенков“ во Прилеп во моментов се реализира мурал изработен од уметницата, придружена од уметниците Методи Исков и Александар Џинго.

Со големо задоволство Ве известуваме дека серијата мурали низ државата – акцијата со која и официјално се отвори најновото, 19-то издание на АКТО фестивалот за современи уметности, во организација на здружението Факултет на работи што не се учат - ФРУ, е заокружена со последните два мурали во Кичево и Скопје.

Во центарот на кичевската чаршија, на Националната установа Центар за култура „Кочо Рацин“, на надворешната и предна фасада е реализиран мурал од уметницата Ивана Самандова во соработка со уметниците Александар Џинго и Методиј Исков. Идејата за овој мурал е делумно инспирирана од релјефот на Јордан Грабулоски, македонски академски вајар и уметник кој го кој го има изработено на спомен- костурницата во Кичево. Од истиот тој релјеф, композициски се презема инспирацијата да се преобрази во еден поинаков контекст преку кој се нагласува хармонична соработка помеѓу луѓето.

Муралот, кој се реализираше во март во Скопје, на зградата која се наоѓа на бул. Митрополит Теодосиј Гологанов, побуди позитивни чувства и кај соседните згради така што резултираше со уште една иницијатива за реализација на мурал, како вид завршно заокружување на целиот проект и подарок кон станарите. Поткрепени со ентузијазмот на станарите во зградата и поддршка од ФРУ, уметницата Ивана Самандова во соработка со Ана Трајковска и Доротеј Нешовски реализираа мурал на зградата бр. 37. На овој мурал е поставен цитат од Бертхолт Брехт кој вели: „Наместо само да бидете слободни, создадете услови кои ги ослободуваат сите!“.

Серијата мурали (во Скопје, Прилеп и Кичево), од коишто два се во соработка со две јавни културни институции и уште два со две заедници по нивно барање, се темелат на концептите за солидарност, правдина, соработка и слобода, со надеж дека долго време ќе останат визуелен потсетник за неопходноста на борбата за да дојдеме до истите - со силата на заедништвото.

ФРУ