„Република“, групата која сака да ја укине британската монархија, се состанува во модерна црква во едно грдо предградие на Лондон, како да сака да каже нешто со одбирањето на локацијата. Две недели пред крунисувањето на Чарлс III, 70 луѓе се собраа да го чујат Греам Смит, извршниот директор на ,,Република", и прогресивниот новинар Јасмин Алибхаи-Браун. Тие изгледаат изненадени кога видоа дека се пречекани од камери, и новинарски екипи.
Британскиот печат ја продава монархијата како спој на свет ритуал и евтина сапуница. Како институција, круната ретко се критикува јавно. А и кога се случува тоа, луѓето се љубопитни, како деца кои никогаш не виделе снег.
Сепак, постојат знаци дека сето ова почнува да се менува. На прогласувањето на кралот Чарлс во Единбург минатиот септември, една жена држеше знак на кој пишуваше „Еби го империјализмот, укинете ја монархијата“ и веднаш беше уапсена.
Во Оксфорд, Симон Хил, учител по историја, извика: „Кој го избра?“ и беше обвинет за непристојно однесување.
Ова не е практика на една робустна и функционална демократија. Гардијан известува дека Министерството за внатрешни работи испратило писма до „Република“ во кои ја предупредува групата дека новите правила стапиле на сила пред денот на крунисувањето на Чарлс на 6 мај за да се спречи „нарушување на мирот“. Демонстрантите може да се соочат со затворски казни до една година за блокирање патишта и до шест месеци доколку се фатат за раце во протест, а можат да бидат предмет на претрес доколку се осомничени за сеење на „хаос“.
Смит рече дека писмото е „многу чудно“.
Републиканците долго време се опколено малцинство - интелектуалци, неистомисленици, панкери, луѓе кои не гласаат за владеачката Конзервативна партија. Тие можат малку да направат кога монархијата е популарна, а популарните монарси обично прават две работи: веродостојно ја пресликуваат земјата и се преправаат дека не си ја сакаат титулата.
Елизабета II молчеше - не знаевме која е - што ја направи како празна табла на којај може да се проектираат одредени идеали (стоицизам, скромност, пристојност). И таа изгледаше неволно, па бевме благодарни и ја сожалувавме. Нејзината популарност беше огромна и одобрувањето по нејзината смрт беше 80 проценти. Чарлс III не се колеба. Тој направи две нови круни и купи два нови тронови, а за кралица ќе ја круниса Камила, жената која неговата прва сопруга Дијана ја мразеше. Тој се пресликува само себеси, бидејќи малкумина управуваат со Aston Martin пијани од вино и се најадени од нуспроизводи на сирење и носат рачно изработени чевли.
Исто така, тој многу зборува. Анкетите уредно се оддалечуваат од него. Помалку од половина од британските испитаници се искажуваат позитивно за него, а 42 проценти се негативно. Во групата на возраст од 16 до 24 години, има бездна од 13 проценти позитивна до 58 проценти негативна перцепција.
Се чини дека ова е моментот на антимонархистите. И има преседан. Во 1649 година, му ја отстранивме главата на Чарлс I. „Јас преминувам од круна подложна на корупција во онаа која не може да се корумпира“, рече тој, што секако е позитивен спин за влегувањето во задгробниот живот. Тоа беше единствениот англиски регицид за кој нема сомневање дека е наложено од други членови на кралското семејство, оставајќи го Оливер Кромвел да владее некое време додека монархијата не беше обновена во 1660 година. Сепак, Републиката не го поддржува регицидот: Таа сака транзиција кон парламентарна демократија со избран шеф на државата и пишан устав. На денот на крунисувањето, таа ќе одржи демонстрации во Лондон, каде нејзините членови ќе носат жолто.
Но, не е јасно колку ќе бидат убедливи аргументите на Републиката. Монархијата и претходи на демократијата со милениуми, а Британците сакаат да се чувствуваат исклучително - само Јапонија има постара круна.
На конференцијата, Смит е непопустлив во своето противење. Сè што на луѓето им е шармантно кај членовите на кралското семејство е она што тој не го сака. Секој аргумент во нивна полза „или е погрешно од принцип, или фактички, или и двете“. Неговиот аргумент - дека монархијата е „неодговорна и таинствена“, дека „ги поткопува нашите вредности и стандарди“ - може да изгледа јасен и очигледен, барем за демократските граѓани кои не живеат под кралеви и кралици. Кралското семејство има помала одговорност од ЦИА. Тие ги злоупотребуваат јавните пари: „Тие рутински го земаат она што е наше и го третираат како нивно“, вели тој, чувство старо колку Француската револуција.
За Алибхаи-Браун, имигрант од Уганда, монархијата е „вековна манипулација со народите на оваа земја“ од страна на „тотално дисфункционално и прилично ужасно семејство“. Таа се сретна со Елизабета Втора три пати: „Одбив да се поклонам“. Таа го запознала и принцот Филип: „Тој ме игнорираше и му рече на мојот сопруг: „Твоја ли е?“ Се сеќава на вечерата со Чарлс, на која драматургот Харолд Пинтер фантазирал да го обезглави. Тие седеа во близина на сликата на Чарлс I. Кога таа ја потсети на тоа вдовицата на Пинтер, аристократската романсиерка Антонија Фрејзер, „таа негираше дека оваа вечера некогаш се случила“.
Монархијата поканува амнезија.
„Република“ сака луѓето да паметат. Алибхаи-Браун ги потсетува придружниците на монархистичката суровост. На сестрата на Елизабета Втора, Маргарет, и беше забрането да се омажи за мажот што го сакаше, вели таа, бидејќи тој бил разведен. Нериса и Кетрин, внуките на покојната кралица Мајка, беа институционализирани поради потешкотии во учењето, беа напуштени од нивното семејство, па дури и пријавени мртви во Буркс Пириџ.
Скршените кралски тела, како што ги нарече романсиерката Хилари Мантел, се расфрлани насекаде, особено ако се женски: Маргарет; Дијана; Меган. Печатот е во соучесништво со овој масакар.
Но, не е доволно да се жалиме; нешто мора да се направи. Во сесијата за прашања и одговори, Републиканците дебатираат за стратегијата. Еден човек се плаши дека Британија е имуна на републиканизмот: „Сега сме повеќе конформисти отколку во 1930-тите. Како во Северна Кореја, со Големиот лидер“. Некои совети чекаат додека круната не се урне под тежината на нејзините противречности. Сигурно ќе има секс снимка на крајот? Смит вели дека кога се изнесуваат републикански аргументи, луѓето се приемчиви, како Дороти што се буди на полето со афион во Оз: „Тоа треба да го направиме ние“.
Следната недела, Њу Стејтсмен, левичарски магазин, е домаќин на дебата во Кембриџ, златен универзитетски град со лебеди кои мируваат на реката. Предлогот е: Време е да се укине монархијата. Ги броиме гласовите пред расправата; 176 за укинување на монархијата, 122 да се задржи. Ана Вајтлок, професорка по историја на монархијата на Сити, Универзитетот во Лондон, ја води дебатата со низа поплаки: „Критиката или дебатата за кралското семејство е забранета во парламентот“, забележува таа. Кралското семејство е изземено од Законот за еднаквост од 2010 година - факт кој е и ужасен и соодветен. Чарлс III не плаќа данок на наследство и корпорациски данок. Монархијата е, вели таа, „институција која се спротивставува на контролата на врвот на општеството, која, со самиот нејзин опстанок, ја зајакнува хиерархијата“.
Роберт Хардман, кралски дописник, ја претставува промонархистичката страна. Тој е шеговит и лесен; го познава кралското семејство и ги пресликува. Неговиот аргумент е: Алтернативата е полоша. Елизабета Втора, вели тој, „била шеф на државата со список на работи кои мора да се направат“ која нè штитела „од деспоти со претерана моќ. Никој не може да ги стави во своја рака вооружените сили, системот на почести, судството, државната служба“. Кога шефот на француската држава ќе положи венец, тој вели: „половина од луѓето го мразат оној што го положува венецот и бонус поени за секој кој може да именува повеќе од двајца италијански претседатели“. Тој признава дека монархијата е ирационална, но исто така се и „трките со кајаци, венчаниците, јадење мисирка на Божиќ и жешките лепчиња“.
По него следи Гери Јанг, прогресивен новинар. „Покрај сите разговори за модерноста и меритократијата“, вели тој, „пораката од врвот останува: без разлика колку напорно и да смислувате, се жртвувате, иновирате и инвестирате, никогаш нема да стигнете до оние снежно бели врвови кои се резервирани за оние кои се родени таму. Тој го зацврстува наследниот принцип во систем кој сè повеќе ги збогатува привилегираните и ги привилегира богатите.“. Ниту пак ги прави среќни. Тој ја потсетува толпата дека престолонаследникот од Непал го убил поголемиот дел од неговото семејство во 2001 година, се застрелал, ја наследил круната (иако во кома - каква метафора!), а монархијата била укината. Јанг вели дека повеќе би сакал референдум отколку масакр, резимирајќи го монархистичкиот аргумент како „Спаси нè од себеси!
Конечното гласање е 202 спрема 77 за аболиција, а расположението во просторијата е радосно. Но, Кембриџ е град на интелектуалци и родно место на Оливер Кромвел, како што истакнува Хардман, делувајќи многу како некој што изгубил битка, но се чувствува прилично уверен во победата во војната. И покрај републиканската возбуда, монархијата е чувствителна на јавното мислење а и претходно била непопуларна. Ако круната ги слушне републиканските поплаки и стане поодговорна и потранспарентна да одговори на нив, тогаш тоа може да биде доволно за да се избегне сериозно пресметување. Првата светска војна ги сруши повеќето високи круни во Европа, но не и оваа. Се чини малку веројатно дека некој монарх, дури и Чарлс III, може да постапи поинаку.
Comments