Факултетот за ликовни уметности (ФЛУ) при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје во 2025 година одбележува значаен јубилеј – 45 години од своето основање . Овој јубилеј претставува важна пресвртница не само за самата институција, туку и за целокупниот развој на ликовната уметност во Македонија .

Низ изминатите четири и пол децении, ФЛУ се афирмираше како најстара и најреномирана високообразовна институција и центар за развој на ликовната и визуелна култура во државата . Овој континуитет и репутација укажуваат на силна основа и трајно влијание врз македонската уметничка сцена.

Централниот настан на оваа јубилејна година е ретроспективната изложба „45 години ФЛУ“, која ќе биде отворена на 3 април во Музејот на современата уметност – Скопје (МСУ) .

Годишната прослава која ќе трае во текот на целата 2025 година, со изложбата како главен настан, подвлекува сеопфатен напор за признавање на придонесот на факултетот .

Факултетот за ликовни уметности во Скопје е основан на 31 март 1980 година, како дел од Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ . Неговото формирање одговори на растечките културни и уметнички потреби на Македонија . Иницијативата за основање на факултетот потекна од д-р Тома Прошев, тогашен директор на Универзитетскиот центар за уметности во СР Македонија . За организација и структурирање на новиот факултет беше формирана Матична комисија, предводена од Васко Поповски, а поддржана од истакнати професори и уметници . Првите наставници беа назначени на 23 април 1980 година и меѓу нив беа реномираните уметници Петар Мазев, Димитар Кондовски, Родољуб Анастасов, Душан Перчинков (прв продекан), Петар Хаџи-Бошков (прв декан) и Драгутин Аврамовски-Гуте . Фактот што основачите и првите професори веќе беа етаблирани и „еминентни“ уметници укажува на тоа дека ФЛУ од самиот почеток беше изграден на силна уметничка основа . Ова веројатно придонесе за неговиот углед во самиот почеток и квалитетот на образованието што го нудеше.

Наставата за првата генерација студенти започна во учебната 1980/81 година во просториите на Училиштето за применета уметност во Скопје . Во 1981 година, ФЛУ официјално беше регистриран како дел од Универзитетскиот центар за уметности, а наставниот кадар се прошири . Во 1982 година, ФЛУ доби сопствен простор за работа во културно-историскиот споменик Сули-ан во Старата скопска чаршија . Моментално, ФЛУ е сместен во три објекти на две различни локации: Сули-ан и два објекти во населбата Карпош III .

Основањето на ФЛУ во 1980 година се случи три децении по основањето на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во 1949 година . Ова сугерира постепен развој на високото образование во областа на уметностите во рамките на универзитетската структура. Почетното потпирање на просториите на Училиштето за применета уметност и последователното стекнување простор во Сули-ан ги истакнуваат раните предизвици и конечното воспоставување на сопствен идентитет и инфраструктура на ФЛУ. Сегашната локација на повеќе локации веројатно ги задоволува специфичните потреби на катедрите за сликарство, скулптура, графика и други.

ФЛУ континуирано ги адаптира своите студиски програми во согласност со современиот живот и уметнички текови . Наставната програма вклучува традиционални и современи уметнички практики, како и трансмедиумски пристапи . ФЛУ нуди додипломски и магистерски студии кои опфаќаат широк дијапазон на стручни уметнички предмети и практики . Во текот на своите 45 години, ФЛУ има произведено 1530 дипломирани студенти на додипломски студии и 323 на постдипломски студии (заклучно со февруари 2025 година) . Друг извор споменува 1134 дипломирани студенти на додипломски студии и 158 на постдипломски студии во текот на 33 години (заклучно со 2013 година) . Разликата во бројот на дипломирани студенти веројатно ги одразува различните временски рамки на податоците. Поновиот податок укажува на значително зголемување на бројот на дипломирани студенти во изминатата деценија, што сугерира континуиран раст и популарност на факултетот.

ФЛУ одржува меѓународна соработка, вклучувајќи и неодамнешна работилница со Универзитетот на Западна Атика во Атина . Факултетот е посветен на унапредување на современите уметнички практики и поттикнување нови идеи, притоа одржувајќи ја врската помеѓу традицијата и модерните текови во уметноста . ФЛУ поддржува инклузивност и еднакви можности во согласност со Законот за високо образование и универзитетските статути . Акцентот на адаптирање кон современите трендови и вклучувањето на трансмедиумски практики сугерира дека ФЛУ не е само чувар на традицијата, туку и институција која гледа напред и ги прифаќа иновациите во уметничкото образование. Споменувањето на нови медиуми и графички дизајн во контекст на студиските програми дополнително го потврдува ова. Овој фокус на современите практики осигурува дека дипломираните студенти се опремени со вештини и знаења релевантни за денешниот уметнички свет, што ги прави конкурентни и придонесува за еволуцијата на македонската уметност.

Икони и легенди: Влијателни уметници од ФЛУ кои ја обликуваа македонската уметност

Основачи и први професори

Основачите и првите професори беа еминентни македонски и југословенски уметници кои ги поставија темелите на академскиот пристап кон уметноста на ФЛУ . Меѓу нив се академските сликари Димитар Кондовски, Петар Мазев, Родољуб Анастасов и Душан Перчинков (прв продекан) , академскиот графичар и сликар Драгутин Аврамовски-Гуте и академскиот вајар Петар Хаџи-Бошков, кој беше и прв декан . Наставниот кадар во 1981 година се прошири со академскиот вајар м-р Стефан Маневски, Симон Шемов и академскиот сликар и графичар м-р Димитар Малиданов . Петар Мазев се истакнува како клучен иницијатор за отворањето на ФЛУ во Скопје . Во 2017 година беше одржана ретроспективна изложба на неговото творештво . Специфичното споменување на Петар Мазев како „клучен иницијатор“ и организирањето на ретроспективна изложба посветена на него укажуваат на неговата значајна улога во основањето и развојот на ФЛУ и неговото трајно влијание врз македонската уметност.

Изложбата „45 години ФЛУ“: Ретроспектива на творештвото во МСУ

Изложбата е централен настан со кој се одбележуваат 45 години од постоењето на ФЛУ . Таа е организирана заеднички од страна на ФЛУ и Музејот на современата уметност – Скопје (МСУ) . Изложбата има за цел да го претстави богатото наследство и креативниот придонес на факултетот во развојот на македонската и регионалната уметничка сцена . Таа симболично го претставува континуитетот и еволуцијата на уметничките изрази кои се развивале во текот на изминатите четири и пол децении . Целта е не само да се потсетиме на културното наследство и да се прослави уметничката историја, туку и да се препознаат сите генерации уметници кои со своето творештво оставиле трајна трага . Изложбата исто така има за цел да го валоризира наследството на факултетот и да отвори нови перспективи за неговата иднина . Ќе бидат изложени 45 дела од 45 автори . Соработката помеѓу ФЛУ и МСУ за оваа изложба ги истакнува силните институционални врски и заедничката посветеност кон промовирање на македонската уметност. Ова партнерство му дава значителен престиж и видливост на јубилејното одбележување. МСУ е водечки музеј за современа уметност во Македонија . Неговото домаќинство на изложбата обезбедува истакната платформа за презентација на достигнувањата на ФЛУ пред широка публика и ја потцртува важноста на факултетот во рамките на националната уметничка сцена. Изборот на 45 дела од 45 автори за изложбата „45 години ФЛУ“ директно го одразува јубилејниот број, создавајќи симболичен приказ на историјата на факултетот и индивидуалните придонеси на неговите членови.

Изложбата ќе вклучи избор од 45 дела од колекцијата на МСУ . Колекцијата на МСУ е формирана по земјотресот во Скопје во 1963 година, со донации од меѓународни организации, музеи и поединци како гест на солидарност . Колекцијата опфаќа меѓународен и национален сегмент, одразувајќи ја модерната уметност од различни делови на светот, со фокус на уметничките движења од 1950-тите, 1960-тите и 1970-тите години . Вклучува дела од реномирани уметници како Пабло Пикасо, Ханс Хартунг, Виктор Вазарели и Александар Калдер . Колекцијата на МСУ исто така вклучува значајни дела од македонски уметници . Неодамнешната изложба во Кунстхале Виена и Националната галерија Прага, насловена „Ниедно чувство не е конечно: Колекција на солидарноста, МСУ Скопје“, прикажа дела од колекцијата на МСУ, истакнувајќи го историскиот и политичкиот контекст на нејзиното формирање . Вклучувањето на дела од постојаната колекција на МСУ во изложбата „45 години ФЛУ“ ја поврзува историјата на факултетот со пошироката историја на модерната и современата уметност, особено со уникатната приказна за формирањето на МСУ преку меѓународна солидарност по земјотресот. Неодамнешната меѓународна изложеност на колекцијата на МСУ преку изложбите во Виена и Прага го подигнува профилот на македонската уметност и потенцијално го зголемува интересот за изложбата „45 години ФЛУ“, како на домашно, така и на меѓународно ниво.

Дела на наставниот кадар на ФЛУ

Изложбата исто така ќе прикаже дела во сопственост на уметниците – наставен кадар на ФЛУ, од основањето до денес . Ова ќе ги прикаже уметничките практики кои професорите ги развивале во своето творештво, а кои исто така ги пренесувале на своите студенти . Изложбата ќе го документира развојот на македонската современа уметност, почнувајќи од класични техники во сликарството, графиката и скулптурата, па сè до авангардни инсталации, визуелни комуникации и дигитална уметност . Таа ќе го претстави богатството и разноликоста на уметничките практики во рамките на факултетот . Вклучувањето на дела од сегашни и поранешни членови на наставниот кадар обезбедува сеопфатен преглед на уметничките трендови и педагошките пристапи кои го обликувале ФЛУ во текот на неговата 45-годишна историја. Овој генерациски опсег ќе ја истакне еволуцијата на уметничките стилови и постојаното влијание на факултетот. Широкиот спектар на уметнички изрази кои ќе бидат прикажани, од класични техники до дигитална уметност, ја одразува посветеноста на факултетот кон прифаќањето на традиционални и современи уметнички форми, што е во согласност со претходното набљудување за прилагодување на студиските програми кон модерните трендови. Оваа разновидност во уметничкото творештво на факултетот демонстрира динамичен и инклузивен пристап кон уметничкото образование на ФЛУ, подготвувајќи ги студентите за широк спектар на уметнички кариери.

Документарни прилози за историјата и активностите на ФЛУ

Изложбата ќе биде пропратена со документарни прилози од историјата и активностите на ФЛУ . Овие прилози имаат за цел да го валоризираат наследството на факултетот . Тие ќе ги истакнат значајните моменти и личности од историјата на ФЛУ . Документарните материјали исто така ќе имаат за цел да отворат нови перспективи за иднината на ФЛУ . Еден извор споменува дека истакнати алумни ќе одржат предавања на кои ќе ја истражуваат улогата на ФЛУ во современиот уметнички и културен дискурс . Ретроспективната изложба ќе прикаже и архивски фотографии и други контекстуални историски материјали поврзани со развојот на Факултетот за ликовни уметности низ годините . Вклучувањето на документарни материјали и предавања од алумни додава важен слој на историски контекст и лични наративи на изложбата, збогатувајќи го разбирањето на посетителот за влијанието на ФЛУ надвор од самите уметнички дела. Овие дополнителни материјали ќе обезбедат вредни сознанија за еволуцијата на факултетот, неговите клучни фигури и неговото пошироко влијание врз македонската уметничка сцена преку перспективите на оние кои поминале низ неговите врати. Двојната цел на документарните прилози – да се валоризира минатото и да се отворат нови перспективи за иднината – укажува на перспективен пристап кон јубилејното одбележување, користејќи го минатото како основа за иден раст и иновации во ФЛУ. Ова сугерира дека изложбата не е само носталгичен поглед наназад, туку и стратешки момент за размислување за силните страни на факултетот и за визија на неговата идна улога во еволуирачкиот уметнички свет.

Значењето на јубилејот: Валоризација на наследството и отворање нови перспективи

45-годишниот јубилеј е повод да се потсетиме на културното наследство и да се прослави уметничката историја . Тоа е време да се препознаат сите генерации уметници кои оставиле трајна трага во културниот пејзаж на Македонија и пошироко . ФЛУ отсекогаш бил место на слободна мисла, креативна експресија, критичко размислување и постојано истражување на нови уметнички хоризонти . Јубилејот е можност за нови планови, идеи и развојни стратегии . Тој се гледа како клучен настан за континуитетот, влијанието и иднината на уметничките образовни институции . Факултетот останува посветен на својата мисија да создава генерации уметници кои ќе продолжат да ја обликуваат македонската и светската уметност . Акцентот на „слободна мисла, креативна експресија, критичко размислување и постојано истражување“ ги истакнува основните вредности и образовната филозофија на ФЛУ, кои веројатно придонеле за неговиот успех во негувањето иновативни уметници. Овие принципи сугерираат средина која поттикнува експериментирање, интелектуално ангажирање и развој на индивидуални уметнички гласови, кои се од суштинско значење за растот на витална уметничка сцена. Гледањето на јубилејот како можност за „нови планови, идеи и развојни стратегии“ покажува дека ФЛУ не се потпира на своите минати достигнувања, туку активно гледа кон иднината и како може да продолжи да придонесува во уметничкиот свет. Овој проактивен пристап сугерира посветеност кон постојана еволуција и прилагодување кон променливиот пејзаж на уметноста и образованието.

ФЛУ веќе 45 години игра водечка улога во високото уметничко образование во Македонија . Тој е центар за креативен развој, формирајќи генерации уметници кои оставиле значаен белег на национално и меѓународно ниво и изгради респектабилна позиција како образовна и истражувачка институција .

Оптимизмот изразен за иднината на ФЛУ, особено довербата во неговите млади уметници и неговиот потенцијал да биде регионален лидер, сугерира витална и ветувачка перспектива за континуираните придонеси на факултетот во уметничкиот свет.